واکسن‌ها ازجمله تأثیر گزار‌ترین سلاح‌ها برای حفاظت اسب‌ها در مقابل بسياری از بیماری‌ها هستند. در اين قسمت شما با اینکه واکسن‌ها چگونه اسب شما را از بیماری‌ها حفظ می‌کنند آشنا خواهيد شد. در چندين سال گذشته واکسيناسيون جان هزاران اسب را نجات داده و بسياری از بیماری‌ها را در گله اسب‌ها محدود کرده است. برای اینکه با اصول اولیه واکسیناسیون در اسب آشنا شوید پیشنهاد می‌کنیم خواندن ادامه مطلب را از دست ندهید.
آنچه در ادامه می‌خوانید
عملکرد واکسن و محافظت از اسب در برابر بیماری‌ها
با واکسيناسيون يک ارگانيسم کشته‌شده يا ضعيف شده وارد بدن اسب می‌شود و سيستم ايمنی بدن اسب را فعال می‌کند و برعلیه آن ارگانيسم خاص سلول‌ها ايمنی به وجود می‌آید. اگر اين ارگانيسم به‌صورت بيماری به اسب حمله کند سلول‌های ايمنی فعال‌شده توسط واکسن وارد عمل شده و بيماری اثر نمی‌کند.
در برخی اوقات واکسن‌ها باعث تورم و بادکردگی و زخم در محل تزريق می‌شوند در برخی موارد هم واکنش‌های آلرژيک ايجاد می‌کند که اين خودش سلامت اسب را به خطر می‌اندازد.
بيشتر واکسن‌های اسبی به‌صورت عضلانی تزريق می‌شوند ولی برخی واکسن‌ها به‌صورت اسپری، در جلوی دماغ اسب هم اسپری می‌شوند. اين روش برای بیماری‌های درگير کننده دستگاه تنفسی مانند آنفولانزا، گورم و … است. برخی هم به‌صورت داخل وريدی هست که از واکسن‌های اسبی اين نوع در بازار موجود نیست.
چگونگی واکسیناسیون اسب
هر اسب باید واکسینه شود تا هیچ‌گونه بیماری واگیرداری نگیرد. بیماری‌های شایع اسب که واکسیناسیون‌ها می‌توانند از آن‌ها جلوگیری کنند شامل کزاز، بیماری اسلیپینگ، آنفولانزا و …است.
شما همچنین باید بیاموزید که چگونه یک تزریق را به‌درستی انجام دهید. با آموزش و مراقبت زیاد می‌توانید اسب خود را در خانه واکسینه کنید.
در مورد واکسیناسیون بایستی با یک دامپزشک صحبت کنید. یک دامپزشک باید خوب بداند که چه بیماری‌هایی مربوط به اسب در منطقه شما شایع است، سابقه‌ی سلامتی اسب و تاریخ واکسیناسیون باید روی واکسیناسیون اسب تأثیر بگذارد و اینکه چه مقدار و چه زمانی باید واکسن داده شود تا از بیماری‌های شایع جلوگیری شود نیز مهم است.
اگر اسب شما به آزمایش دامپزشکی نیازی ندارد، این نکات از طریق تلفن یا از طریق ایمیل قابل اشتراک‌گذاری است. همچنین می‌توانید برای دامپزشک یک قرار ملاقات بگذارید تا واکسن را به اسب بزند. بااین‌حال، این هزینه بیشتری را برای شما در بردارد تا اینکه خودتان این کار را انجام دهید.
تصمیم بگیرید که واکسیناسیون موردنیاز چیست. واکسن‌های اصلی وجود دارد که همه اسب‌ها باید از آن‌ها استفاده کنند و واکسن‌های در معرض خطر نیز وجود دارند که معمولاً فقط درصورتی‌که اسب شما در منطقه‌ای که این بیماری فعال باشد استفاده می‌شود. حتی اگر یک دامپزشک انواع واکسیناسیون را پیشنهاد کند، تصمیم‌گیری نهایی برعهده شماست.
توجه به زمان واکسیناسیون اسب
واکسیناسیون‌هایی که اسب احتیاج دارد باید در مواقع بسیار خاص انجام شود تا بتواند مؤثر باشد و همچنین برای جلوگیری از عوارض جانبی منفی. پیشنهادات دامپزشک خود را در مورد اینکه چه موقع واکسیناسیون خاصی انجام دهید یا برنامه واکسیناسیون تهیه‌شده توسط سازمان مورد اعتماد خود را دنبال کنید.
واکسیناسیون‌های مختلف باید در زمان‌های مختلف انجام شود و بعضی از واکسن‌ها به دوزهای مکرر احتیاج دارند.
بسیاری از واکسن‌ها در برابر بیماری‌های ناشی از پشه باید قبل از شروع فصل پشه‌ها و دو بار در سال انجام شود تا مؤثر باشد. تجویز واکسن دیرهنگام اسب را در معرض خطر بیماری قرار می‌دهد.
برخی واکسن‌ها و یا داروهای موجود برای اسب‌ها، عوارضی نیز دارند. ممکن است بدن اسب به واکسن یا دارو واکنش نشان دهد و یا دچار حساسیت شود.(مانند پنی‌سیلین)
حساسيت اسب به پنی‌سیلین!
پنی‌سیلین يک داروی بسيار خوبی است که اکثر انسان‌ها در طول زندگی از آن استفاده کردند. بيشتر کاربرد پنی‌سیلین روی باکتری‌های گرم مثبت هست.
ولی نکته مهم اين است که برخی از اسب‌ها مخصوصاً کره‌ها به اين دارو حساسيت نشان می‌دهند و منجر به مرگ آن‌ها می‌شود، البته تزريق نوع پروکايين اين دارو هم در داخل رگ باعث مرگ می‌گردد.
اگر شما تابه‌حال به اسب خود پنی‌سیلین تزريق نکرديد هيچ موقع بدون حضور دامپزشک آماده برای درمان شوک این کار را انجام ندهيد. چون ممکن است به دلیل حساسيت کره يا اسب به اين دارو باعث مرگ حیوان شود. در يک اسب بالغ ممکن است قبلاً اين دارو تزریق‌شده باشد و مشکلی به وجود نیاید.
شرایط خاص واکسیناسیون اسب
- سن اسب: بسياری از کره‌اسب‌ها به علت اينکه ايمنی مادری را بعد از مدتی از دست می‌دهند نیازمند واکسن می‌شوند و نيز اسب‌ها مسن هم، بسته به شرايط نيازمند واکسن هستند.
- فعاليت اسب: بسياری از اسب‌های که در فعالیت‌های ورزشی شرکت می‌کنند دچار استرس و نيازمند واکسن هستند. ولی مثلاً مادیان‌ها و نريان‌هایی که برای تولیدمثل نگهداری می‌شوند نيازمند يک سری ديگر از واکسن‌ها هستند.
- شرايط نگهداری: اسب‌هایی که به‌صورت تکی در يک باشگاه نگهداری می‌شوند و با اسب‌های که با تعداد زياد دريک مکان پانسيون هستند و يا اسب‌هایی که فاصله زيادی را از يک مزرعه به يک مزرعه ديگر حمل می‌شوند همه این‌ها نيازمند يک سری از واکسن‌ها هستند.
- موقعيت جغرافيايی: برخی کشورها يک سری بیماری‌ها را به‌صورت اختصاصی در آنجا دارند و بايد برعلیه آن بيماری واکسيناسيون انجام شود.
آشنایی با برخی بیماری‌های ویروسی اسب که نیاز به واکسیناسیون دارند:
هاری
بیماری هاری یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های واگیر و مشترک بین انسان و کلیه حیوانات پستاندار است. عامل بیماری ویروسی است که در کلیه حیوانات خونگرم ایجاد بیماری کشنده می‌نماید. سگ و گربه بیشتر از سایر حیوانات نسبت به بیماری هاری حساس هستند. ویروس عامل بیماری در بزاق فراوان بوده و گاز گرفتن توسط حیوانات هار عادی‌ترین راه انتقال بیماری به انسان و سایر دام‌ها است. همچنین ویروس این بیماری تمایل به دستگاه عصبی دارد و جراحاتی در این بافت ایجاد می‌کند.
اولین نشانه‌های بیماری در اسب وجود خارش در محل گازگرفتگی است. اسب بیمار مضطرب بوده، غذا نمی‌خورد و مرتب محل گزش را با دندان خود گاز می‌گیرد. به پرستار و افرادی که به او نزدیک می‌شوند حمله می‌کند و اگر فرار نکنند آن‌ها را به‌شدت گاز می‌گیرد. به‌تدریج نشانه‌های فلجی در عضلات گلوی دام ظاهرشده و حیوان باوجود تشنگی مفرط نمی‌تواند آب بخورد.
فلجی کم‌کم به پاها رسیده، حیوان به زمین می‌خورد و در مدت کوتاهی تلف می‌شود. هاری يك بيماری ويروسی كشنده است كه مخصوص گوشت‌خواران اهلی و وحشی بوده و انسان و ساير حيوانات خونگرم پستاندار به‌طور تصادفی و غالباً از طريق گزش به آن مبتلا می‌شوند.
عامل بيمار هاری اسب
ويروسی است بی‌هوازی و نروتروپ يعنی تمايل به سيستم عصبی دارد. وقتی به سيستم عصبی مركزی حمله نمايد تقريباً هميشه موجب مرگ ميزبان می‌گردد.
ويروس هاری در حرارت ۵۰ درجه سانتی گراد در مدت 35 ثانیه و در حرارت ۶۰ درجه در مدت 15 ثانيه و در حرارت ۱۰۰ درجه سانتی گراد در مدت چند ثانيه از بين می‌رود. بنابراين برای ضدعفونی وسايل آلوده كافی است چند دقيقه آن‌ها را بجوشانيد و يا از فنل و الكل استفاده نماييد.
راه‌های سرايت بيماری هاری
اصلی‌ترین راه سرايت بيماری از طريق گاز گرفتن به‌وسیله حيوانات است. در مورد گربه و گربه‌سانان از طريق پنجه كشيدن انتقال بيماری صورت می‌گیرد. زيرا گربه دائماً مشغـول ليسيدن پنجه‌هایش است و پنجه‌ها آلوده به بزاق می‌شوند و در موقع پنجه كشيدن می‌تواند ويروس را از طريق خراش به انسان منتقل نمايد.
پوست: بيماری هاری از راه پوست سالم قابل‌سرایت نيست، ولی اگر کوچک‌ترین خراش يا زخمی در پوست وجود داشته باشد قابل‌سرایت است.
مخاط: سگ‌ها و گربه‌های به‌ظاهر سالم كه در اواخر دوره نهفتگی بيماری هاری هستند می‌توانند ويروس را از طريق ليسيدن مخاط لب، چشم و بينی به صاحبان خود منتقل نمايند.
دستگاه گوارش: انتقال بيماری از اين طريق بعيد به نظر می‌رسد، ولی بايد از خوردن گوشت و ساير فرآورده دام‌های مبتلابه هاری خودداری نمود.
علائم بيماری هاری در حيوان
دوره كمون يا نهفتگی در سگ و گربه یا اسب ۲ تا ۳ هفته و گاهی چند ماه و مهم‌ترین علائم تغيير در رفتار و عادات حيوان است. به‌گونه‌ای كه حيوان بیش‌ازاندازه به صاحب خود انس می‌گیرد و به گوشه‌ای پناه می‌برد و بالاخره در اثر فلج اندامی و دستگاه تنفسی تلف می‌شود. در بيشتر مواقع حيوان مضطرب و کم‌کم به‌صورت وحشی و درنده درآمده و به هر كس و هر حيوان كه سر راه او باشد حمله می‌کند كف از دهانش سرازير شده و به علت عدم امكان بلع براثر گرسنگی و تشنگی سرانجام براثر فلج دستگاه تنفسی می‌میرد.
آبله
از دیگر بیماری‌هایی که برای جلوگیری آن نیاز به واکسیناسیون اسب است می‌توان به آبله اشاره کرد. نشانی‌های بیماری در اسب عبارت از وجود جراحات و دانه‌هایی در سطح داخلی دهان، زیر زبان، لثه‌ها و لب است. دانه‌ها کم‌کم چرکی شده و حیوان دچار تب می‌شود. بزاق از گوشه دهان جاری‌شده و میل به غذا ندارد. جراحات به‌تدریج وسعت یافته و به مخاط بینی نیز سرایت می‌کند. کره‌اسب‌ها به بیماری حساس‌تر بوده و گاهی تلف می‌شوند.
برای آبله اسب يا درمان زخم‌های آبله، داروی خاصی وجود ندارد. خشك نگه‌داشتن زخم‌ها، آنتی‌بیوتیک (فرم موضعی) جهت جلوگيری از آلودگی ميكروبی و داروهای مسكن جهت تسكين درد مفيد است.
ضدعفونی كردن وسايل و لوازم تيمار، سواركاری و… نیز توصيه می‌شود. بهبودی از اين بيماری با ايجاد ايمنی قوی همراه است. ازآنجایی‌که جراحات پوستی بيماری ناراحتی كمتری برای اسب ايجاد می‌کند، برخی از كارشناسان عقيده دارند كه با آلوده ساختن اسب از طريق بين پوستی می‌توان حيوان را در برابر شكل خطرناك بيماری ايمن ساخت.
رينوپنومونيت
از دیگر بیماری‌هایی که برای جلوگیری آن نیاز به واکسیناسیون اسب است می‌توان به رينوپنومونيت اشاره کرد. اين ويروس تحت عنوان هرپس ويروس نوع 1 اسب نيز شناخته می‌شود. اين ويروس می‌تواند در اسب‌های جوان سبب بروز مشكلات تنفسی شود و در اين حيوانات به‌عنوان عامل عمده سقط نيز مطرح است. علائم بيماری حاصل از اين ويروس عبارت‌اند از ترشحات بينی، تب، افسردگی و سرفه.
دوره اين بيماری معمولاً حدود 4 هفته است و درمان آن به‌صورت خودبه‌خودی صورت می‌گیرد. اين بيماری اغلب در حيوانات جوان مشكلات جدی‌تری را ايجاد می‌کند. گاهی اين بيماری سيستم عصبی مركزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد كه در اين حالت فلجی ايجاد خواهد شد. ايمنی حاصل از اين بيماری غالباً ناپايدار است و حيوانات پس از چند ماه مجدداً در مقابل اين بيماری حساس خواهند بود.
كنترل اين بيماری بايستی بر پايه واكسيناسيون باشد. دو نوع واكسن عليه اين ويروس وجود دارد: نوع اول واكسن کشته‌شده و نوع دوم واكسن زنده تخفيف حدت يافته است. برای تنظيم برنامه واكسيناسيون، بايد از يك دامپزشك باتجربه استفاده نمود.
تورم دهان تاولی
این بیماری قابل‌سرایت به اسب، گاو، خوک و انسان است. دوره این بیماری 1 تا 3 روز است. علائم بیماری تب و افزایش بزاق در هنگام غذا خوردن است که به‌تدریج دانه‌هایی در سطح زبان و روی لب‌ها ظاهر می‌شود. دانه‌ها طی 48 ساعت پاره شده و تمام سطح زبان و لب‌ها را فرامی‌گیرد و حیوان نمی‌تواند غذا بخورد. ویروس عامل بیماری از طریق ترشحات آلوده حیوان و گاهی از طریق حشرات انتقال می‌یابد. بیماری معمولاً خطرناک نیست و دام‌های مبتلا زود بهبود پیدا می‌کنند.
آنفولانزای اسبی
آنفلوانزا یكی از مهم‌ترین بیماری‌های تنفسی اسب بوده که با ابتلای بالا و تلفات نسبتاً کم همراه است.
بیماری اکثراً در اسب‌های دو تا سه سال كه در گروه‌ها و محیط‌هایی مانند میدان‌ها کورس مراكز تربیت و پرورش اسب و اسب‌های كه داخل اصطبل ها نگهداری می‌شوند وقوع می‌یابد.
استرس، حمل‌ونقل، ازدحام و تهویه نامناسب موجبات شیوع بیماری را فراهم می‌سازد. ویروس با جریان هوایی با رطوبت كم انتقال‌یافته و همانند بسیاری از ویروس‌ها در ذرات معلق در هوا در درجه حرارت پایین به‌طور مطلوب باقی می‌ماند. انتقال ویروس توسط ذرات معلق در هوا ناشی از سرفه در اسب‌های مبتلا نیز وجود داشته است.
دوره كمون بیماری از یک تا سه روز و دوره انتشار ویروس توسط اسب مبتلا تا هشت روز است. خطرناک‌ترین منشا انتشار بیماری اسب‌هایی هستند كه علائم خفیف بیماری را نشان می‌دهند به‌علاوه كاهش تهویه باعث افزایش مقدار ویروس شده و موجب پخش بیماری در اصطبل می‌گردد. عامل ویروس آنفلوانزا از خانواده میكسو ویروس و دارای تمایل به موكوپلی ساكارید و گلیكوپروتئین مخاط تنفسی است.
راه‌های پیشگیری از بیماری آنفولانزا اسب‌ها
در طول مطالعات انجام‌گرفته مشخص گردیده است كه در دوره شیوع بیماری تا ۳ هفته موارد جدید ابتلا می‌تواند بروز نماید. تماس نزدیک بین حیوان مبتلا و اسب‌های مستعد می‌تواند به گسترش بیماری كمك نماید.
علاوه بر واكسیناسیون اسب موارد دیگر باید به‌عنوان پیشگیری به‌ویژه در میدان‌های سوارکاری و مسابقات به مورداجرا درآید اسب‌های با علائم تنفسی غیرطبیعی نباید مجاز به ورود به میدان‌های سواركاری باشند و در صورت بروز علائم بالینی در اسب‌ها بایستی سریعاً از گله جدا و سواپ از ترشحات بینی به‌منظور تشخیص بیماری اخذ گردد.
سخن پایانی
به پایان این مقاله رسیدیم. امیدواریم که برای شما مفید بوده باشد.همه می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است. پس با واکسیناسیون مناسب اسب از بیمار شدن اسب خود جلوگیری کنید و با این کار در وقت و هزینه‌های خود نیز صرفه‌جویی کنید.
ما به شما پیشنهاد می‌کنیم برای خرید و فروش وسایل دست دوم و نو و حتی حیوانات خانگی، به سایت و یا اپلیکیشن واسط کالا مراجعه کنید و از قابلیت ثبت آگهی رایگان استفاده نمایید.
منابع:
