تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش
این نوشتار قصد دارد تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش را بیان نماید. امید است مخاطبان عزیز بتوانند با مطالعه این مقاله اطلاعات لازم را در این زمینه کسب نمایند.
انواع استخدام
در حالت کلی سه نوع استخدام رایج وجود دارد: استخدام رسمی، استخدام پیمانی و مشاغل کارگری و خدماتی. اداره آموزش و پرورش نیز از این قاعده مستثنی نیست و بنابراین در آن سه نوع استخدام رسمی، پیمانی و کارگری وجود دارد.
تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش
الف) تصدی پست‌های ثابت و موقت
از جمله تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش در تصدی پست‌های ثابت و موقت می‌باشد. استخدام رسمی برای تصدی پست‌های ثابت در مشاغل حاکمیتی است ولی استخدام پیمانی برای تصدی پست‌های سازمانی و برای مدت معین می‌باشد.
مشاغل حاکمیتی آن دسته از مشاغلی هستند که تحقق آنها موجب اقتدار و حاکمیت کشور است و منافع حاصل از آن به تمامی مردم تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر در واحدهای اداری، مشاغل حاکمیتی از مهمترین سمت‌های شغلی محسوب می‌شوند که عهده‌دار حساس‌ترین و اصلی‌ترین وظایف همچون تصمیم‌گیری و اداره امور حاکمیتی هستند.
امور حاکمیتی
از جمله امور حاکمیتی که در قانون خدمات کشوری یاد شده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیاست گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و نظارت‌هایی که در بخش‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی صورت می‌گیرد.
- باز توزیع درآمد و نیز برقراری عدالت و تامین اجتماعی
- جلوگیری از تضییع حقوق اقشار جامعه و جلوگیری از انحصار و نیز ایجاد فضای مناسب و سالم برای رقابت
- فراهم نمودن کلیه امکانات و ابزارهایی که برای رشد و توسعه کشور لازم است و نیز رفع فقر و بیکاری
- اداره امور قضایی، قانون گذاری، امور ثبتی و نیز استقرار نظم و امنیت
- ایجاد آمادگی در زمینه دفاع و دفاع ملی و نیز حفظ تمامیت ارضی کشور
- حفظ و صیانت از هویت ایرانی، اسلامی و نیز ترویج مبانی اسلامی، اخلاقی و فرهنگی
- تنظیم روابط خارجی و روابط کار و نیز اداره امور داخلی و مالیه عمومی
- حفظ محیط زیست و نیز حفاظت و نگهداری از منابع طبیعی و میراث فرهنگی کشور
- مدیریت فضای فرکانس کشور، آمار و اطلاعات ملی و تحقیقات بنیادی
- کنترل و پیشگیری از آفت‌های واگیردار و بیماری‌ها
- آموزش‌های عمومی و همچنین ارتقاء سطح بهداشت
- مقابله با حوادث طبیعی و بحران‌های عمومی و کاهش اثرات آنها
پست سازمانی نیز جایگاهی است که در ساختار سازمانی دستگاه‌های اجرایی قرار دارد و برای انجام وظایف معین و مسئولیت‌های مشخص چه ثابت و چه موقت به وجود می‌آید و برای تصدی یک کارمند در نظر گرفته می‌شود. پست‌های ثابت معمولاً برای مشاغل حاکمیتی که دارای جنبه استمرار هستند تشکیل می‌شود.
ب) سن کارکنان رسمی و پیمانی
از دیگر تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش وجود محدودیت سنی در انتهای قرارداد برای کارکنان پیمانی می‌باشد. در پایان مدت قرارداد استخدام سن کارکنان پیمانی نباید بیشتر از ۶۵ سال و برای مشاغل تخصصی نباید بیشتر از ۷۰ سال باشد.
ج) تعیین محل خدمت
از جمله تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش در چگونگی تعیین محل خدمت کارکنان رسمی و پیمانی می‌باشد. تعیین محل خدمت و شغل مورد تصدی کارکنان پیمانی در پیمان نامه مشخص می‌شود ولی در مورد کارکنان رسمی به عهده دستگاه اجرایی مربوطه می‌باشد.
لازم به ذکر است کلیه افرادی که به صورت پیمانی استخدام می‌شوند، در ابتدای کار فرمی را که توسط سازمان امور اداری و استخدامی کشور در اختیار آنان قرار داده می‌شود، تکمیل و پر می‌نمایند. در این فرم مدت زمان همکاری این افراد با سازمان مربوطه که معمولاً یک سال است مشخص می‌شود.
د) گذراندن دوره آزمایشی
از دیگر تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش وجود دوره آزمایشی در استخدام رسمی می‌باشد.
افرادی که توانستند شرایط ورود به استخدام رسمی را به دست آورند، قبل از ورود به خدمت رسمی باید یک دوره آزمایشی سه ساله را طی نمایند. اگر در طول این دوره توانستند شرایط لازم را کسب نمایند، از بدو ورود جزء کارکنان رسمی محسوب خواهند شد. شرایط ذکر شده به شرح زیر است:
- حصول اطمینان از این که فرد از صلاحیت علمی، اعتقادی و اخلاقی و نیز از لیاقت و کاردانی و … برخوردار است که تشخیص این امر به عهده کمیته تخصصی تعیین صلاحیت کارکنان رسمی خواهد بود.
- گذراندن دوره آزمایشی و کسب امتیازهای لازم
- تایید گزینش
چنانچه این افراد در طول دوره آزمایشی و یا پایان دوره آزمایشی نتوانند شرایط ادامه خدمت و یا تبدیل به استخدام رسمی را کسب کنند، به روش‌های زیر با آنها رفتار خواهد شد:
- یک مهلت دو ساله به آنها اعطا خواهد شد.
- وضع استخدامی آنها از استخدام رسمی به استخدام پیمانی تبدیل خواهد شد.
- برکنار خواهند شد.
لازم به ذکر است کارکنان پیمانی حق شرکت در آزمون‌های استخدام رسمی را خواهند داشت و در صورت پذیرفته شدن در آزمون، سوابق پیمانی آنها جزو سوابق رسمی آنها منظور خواهد شد.
ه) انتزاع از خدمت یکی دیگر از تفاوت استخدام رسمی و پیمانی
از دیگر تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش شرایط انتزاع از خدمت می‌باشد. کارکنان رسمی دستگاه‌های اجرایی در یکی از حالت‌های زیر از خدمت منتزع می‌گردند:
- بازنشستگی و یا از کارافتادگی طبق قوانین موجود
- استعفاء
- بازخریدی که حاصل ارزیابی ضعیف عملکرد کارمند در سه یا چهار سال متوالی می‌باشد.
- قرار گرفتن در وضعیت آماده به خدمت
- در نهایت اخراج و یا انفصال از کار
تمدید قرارداد کارکنان پیمانی
اما شرایط ادامه به خدمت کارکنان پیمانی و به عبارت دیگر تمدید قرارداد آنها با توجه به تحقق شرایط زیر صورت می‌گیرد:
- در صورتی که پست سازمانی کارکنان استمرار داشته باشد.
- در صورتی که نتایج ارزیابی عملکرد کارکنان پیمانی مثبت ارزیابی شود و از طرف دیگر خدمات کارکنان رضایت بخش باشد. لازم به ذکر است کارکنان پیمانی برای تمدید قرارداد خود باید بتوانند یکی از امتیازات زیر را کسب نمایند:
- کسب حداقل ۵۰ امتیاز برای تمدید قرارداد به مدت یک سال
- کسب حداقل ۶۰ امتیاز برای تمدید قرارداد به مدت دو سال
- کسب حداقل ۷۵ امتیاز برای تمدید قرارداد به مدت سه سال
- در صورتی که کارکنان پیمانی بتوانند رضایت ارباب رجوع و مردم را کسب نمایند.
- در صورتی که کارکنان بتوانند در طول دوره خدمت سطح علمی و تخصصی خود را در شغل مورد تصدی ارتقاء دهند.
لازم به ذکر است در صورت عدم کسب شرایط فوق، قرارداد کارکنان پیمانی تمدید نخواهد شد.
قرارداد مستخدمین پیمانی
قرارداد مستخدمین پیمانی جزء قراردادهای حقوق عمومی محسوب می‌شود، اما شرایط آن می‌تواند با خواست و اراده دولت تغییر پیدا کند. اما طبق مقررات جدید در انعقاد این قرارداد بیشتر توافق دو طرف یعنی همان سازمان و مستخدم مورد توجه قرار خواهد گرفت. به طور مثال فسخ قرارداد استخدام پیمانی چه از طرف مستخدم و چه از طرف سازمان باید از یک ماه قبل اعلام شود.
لازم به ذکر است مدت قرارداد استخدام پیمانی یکسال می‌باشد. در رابطه با پست‌های ثابت سازمان تخصصی این قرارداد تا ۱۰ سال قابل تمدید خواهد بود.
انواع قرارداد
قراردادها نیز سه نوع هستند: قرارداد معین، قرارداد شرکتی و قرارداد تعاونی.
در قرارداد معین، قراردادی که بین کارفرما و مستخدم بسته می‌شود، مدت معینی دارد که البته در بسیاری موارد این مدت معین یک سال است. در پایان مهلت قرارداد نیز در صورتی که کارفرما از کار مستخدم راضی باشد، می‌تواند اقدام به تمدید قرارداد نماید. معمولاً در این نوع قراردادها، ارگان‌های دولتی کارفرما هستند و بدین جهت عقد این نوع قراردادها مزایا و خدمات بیشتری را متوجه مستخدم می‌نماید.
در قرارداد شرکتی، فرد توسط یک شرکت خصوصی و یا یک شرکت دولتی غیر وابسته به استخدام درمی‌آید. به عبارت دیگر در این نوع قرارداد طرف قرارداد دولت نیست و فرد مستخدم به طور مستقیم با دولت قرارداد ندارد، بلکه وی با شرکت قرارداد دارد و جزء نیروی شرکت محسوب می‌شود.
قرارداد تعاونی نیز که کمتر از سایر قراردادها مرسوم است، قراردادی است که در آن یک تعاونی از کارکنان شرکت‌ها و یا بازنشستگان تشکیل می‌شود و افراد تحت عنوان این تعاونی‌ها به استخدام درمی‌آیند و بعد از استخدام همان کارها را انجام می‌دهند.
و) خدمات بازنشستگی و تامین اجتماعی
از دیگر تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش، تفاوت در دریافت خدمات بازنشستگی و تامین اجتماعی است. کارکنان رسمی دستگاه‌های دولتی از نظر دریافت خدمات بازنشستگی و تامین اجتماعی مشمول صندوق بازنشستگی کشوری خواهند بود.
اما کارکنان پیمانی تا زمانی که در وضعیت پیمانی به سر می‌برند، از نظر دریافت خدمات بازنشستگی مشمول قوانین و مقررات صندوق تامین اجتماعی خواهند بود. در این مدت کارفرمایان دولتی موظف به پرداخت حق بیمه آنها به سازمان تامین اجتماعی خواهند بود. چنانچه وضعیت استخدامی این کارکنان از پیمانی به رسمی تغییر یابد، می‌توانند صندوق بازنشستگی خود را انتخاب نمایند.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که با تغییر وضعیت استخدامی افراد از پیمانی به رسمی، این افراد پس از بازنشستگی می‌توانند از خدمات دوران بازنشستگی نیز برخوردار شوند، ولی برخورداری از این خدمات برای کارکنان پیمانی امکان‌پذیر نخواهد بود.
ز) مدت زمان ادامه به خدمت
مدت زمان ادامه به خدمت از دیگر تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش است. کارکنان رسمی با حفظ ضوابط و رعایت قوانین و مقررات می‌توانند برای همیشه به کار خود ادامه دهند البته تا زمان بازنشستگی، اما کارکنان پیمانی چون طبق قرارداد استخدام می‌شوند، مدت زمان خدمت آنها بر اساس قرارداد می‌باشد و در صورت رضایت کارفرما و کسب شرایط لازم قابل تمدید خواهد بود.
ح) امنیت شغلی
از جمله تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش وجود امنیت شغلی بیشتر در استخدام رسمی نسبت به استخدام پیمانی است. کارکنان رسمی تا موعد بازنشستگی با حفظ ضوابط می‌توانند بدون چون و چرا به کار خود ادامه دهند و این خود امنیت شغلی بیشتری را برای آنها به ارمغان می‌آورد. در حالی که کارکنان پیمانی طبق قرارداد استخدام می‌شوند و در پایان مهلت قرارداد این امکان وجود دارد که قرارداد آنها بنا به دلایلی همچون حذف پست سازمانی، عدم کسب شرایط لازم و غیره تمدید نشود.
ط) حقوق و مزایا
از تاریخ ۱۳۷۸/۱/۱ حقوق و مزایای کلیه کارکنان پیمانی دستگاه‌های اجرایی به استناد قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت و مطابق با مقررات آن و نیز مانند کارکنان رسمی مشابه تعیین می‌شود، بنابراین می‌توان گفت تفاوتی در تعیین حقوق و مزایای کارکنان رسمی با حقوق و مزایای کارکنان پیمانی وجود ندارد.
ی) مرخصی استحقاقی
مدت زمان مرخصی استحقاقی که همراه با استفاده از حقوق و مزایا است، هم برای کارکنان رسمی و هم برای کارکنان پیمانی یک ماه در سال است که می‌توانند حداکثر نصف آن، یعنی ۱۵ روز آن را در هر سال ذخیره نمایند. البته در صورت عدم تمدید قرارداد مستخدمین پیمانی، دستگاه‌ها مکلف هستند به ازای هر سال خدمت قابل قبول این افراد علاوه بر حقوق و فوق العاده مربوط به مرخصی استحقاقی ذخیره شده، یک ماه حقوق و مزایا پرداخت نمایند.
لازم به ذکر است که مدت مرخصی کارکنان پیمانی حداکثر به میزان مدت قرارداد آنها خواهد بود و کارکنان رسمی نیز می‌توانند حداکثر به مدت سه سال از مرخصی بدون حقوق استفاده نمایند که البته این مدت در صورت ادامه تحصیل در رشته مرتبط با شغل کارمند به مدت دو سال دیگر نیز قابل تمدید خواهد بود.
ک) اوقات کار و اوقات تعطیلی
اوقات کار و اوقات تعطیلی کارکنان پیمانی به همان ترتیبی است که برای کارکنان رسمی موسسات دولتی و یا وزارتخانه‌ها وجود دارد. ولی در برخی موارد ممکن است در قرارداد استخدام به اقتضای کار ترتیب دیگری توافق شده باشد که در این صورت مطابق با قرارداد عمل خواهد شد. در هر صورت ساعات کار کارکنان پیمانی از حداقل ساعت کار قانونی کمتر نخواهد بود. بنابراین می‌توان گفت در این زمینه نیز بین کارکنان رسمی و کارکنان پیمانی تفاوتی وجود ندارد.
ل) ضوابط و مقررات اداری و استخدامی
تمامی ضوابط و مقررات اداری و استخدامی که در خصوص ورود به خدمت، آموزش، شرایط احراز تصدی مشاغل، ارزشیابی، انتصاب، ارتقاء، حقوق و مزایا، انتقال و مأموریت مستخدمین رسمی وجود دارد و ملاک عمل می‌باشد، در مورد مستخدمین پیمانی نیز عیناً وجود دارد و ملاک عمل می‌باشد. البته در موارد استثنا اعمال ضوابط و مقررات خاص با تصویب شورای امور اداری و استخدامی کشور صورت خواهد گرفت.
نکاتی در مورد تفاوت استخدام رسمی و پیمانی در آموزش و پرورش
به جزء مواردی که در بالا ذکر شد، می‌توان گفت تقریباً هیچ تفاوتی بین استخدام رسمی و استخدام پیمانی در آموزش و پرورش وجود ندارد. چرا که خودِ استخدام پیمانی را نیز می‌توان نوعی استخدام غیر رسمی تلقی کرد که در صورت استمرار پست سازمانی فرد قادر خواهد بود به کار خود ادامه دهد. با این اوصاف شباهت‌های بین استخدام رسمی و استخدام پیمانی بیش از تفاوت‌های موجود بین آنها می‌باشد. اما علت آن که خیل عظیمی از کارکنان تمایل دارند به عنوان کارکنان رسمی در دستگاه‌های اجرایی مشغول به کار شوند، شاید به این دلیل باشد که کارکنان رسمی از امنیت شغلی بیشتری برخوردار هستند و دغدغه پایان قرارداد کار، عدم تمدید آن و یا دغدغه اخراج شدن را ندارند.
وضعیت شغلی کارکنان پیمانی
کارکنان پیمانی معتقدند که نگرانی در مورد وضعیت شغلی آنها در آینده، بسیاری از فعالیت‌های آنان را تحت الشعاع قرار می‌دهد و آنان را دچار اضطراب و نگرانی می‌کند. کارکنان پیمانی این باور را دارند که چون کارکنان رسمی هیچ نگرانی در مورد وضعیت شغلی خود در آینده ندارند، به راحتی و با خیالی آسوده به کار خود ادامه می‌دهند.
در حالی که کارکنان پیمانی چون نمی‌دانند در آینده شغلی‌شان چه چیزی در انتظار آنها است، مدام این نگرانی و دغدغه را دارند که نکند در پایان مهلت قرارداد، قراردادشان دوباره تمدید نشود، نکند اخراج شوند، نکند نتوانند امتیازهای لازم را کسب کنند و غیره. بنابراین مدام در استرس و نگرانی به سر می‌برند، که این نگرانی‌ها و اضطراب‌ها فعالیت آنها را تحت الشعاع قرار می‌دهد، از میزان بهره‌وری یعنی کارایی و اثربخشی آنها می‌کاهد و به میزان چشمگیری رضایت شغلی آنها را کاهش می‌دهد. با این وجود می‌توان گفت طبق شرایطی می‌شود وضعیت استخدامی کارکنان پیمانی را به وضعیت استخدامی رسمی تبدیل کرد که در زیر به شرح مختصری از این شرایط پرداخته می‌شود.
تغییر وضعیت استخدامی کارکنان از پیمانی به رسمی
در ابلاغیه جدیدی که توسط سازمان اداری و استخدامی کشور ارائه شده، بیان شده است که وضعیت استخدامی کارکنان پیمانی می‌تواند تحت شرایطی تغییر یابد و به استخدام رسمی تبدیل شود. بر اساس دستورالعمل‌های صادره، از جمله شرط‌های مهم تغییر وضعیت استخدامی از پیمانی به رسمی به شرح زیر است:
- برای تغییر وضعیت استخدامی کارکنان از پیمانی به رسمی، شغل کارمند پیمانی حتماً و حتماً باید از مشاغل حاکمیتی باشد.
- برای تغییر وضعیت استخدامی کارکنان از پیمانی به رسمی، باید حداقل ۵ سال از استخدام پیمانی کارمند گذشته باشد.
- برای تغییر وضعیت استخدامی از پیمانی به رسمی، باید استخدام پیمانی فرد از طریق آزمون‌های استخدامی صورت گرفته باشد. به عبارت دیگر برای افرادی که از طریق آزمون استخدام نشده‌اند، یعنی بدون شرکت در آزمون به استخدام سازمان و یا دستگاه اجرایی مربوطه درآمده‌اند، امکان تغییر وضعیت از پیمانی به رسمی وجود ندارد.
- از جمله شرط‌های دیگر برای تغییر وضعیت استخدامی از پیمانی به رسمی، امتیازات حاصله از ارزشیابی کارکنان است. کارکنان پیمانی برای تغییر وضعیت استخدامی خود باید به مدت سه سال قبل از تبدیل وضعیت استخدامی خود به رسمی، توانسته باشند ۸۰ درصد امتیازات مربوط به ارزشیابی را کسب کرده باشند.
نکات مهم
نکته اول: از دیگر شرط‌های لازم برای تبدیل وضعیت استخدامی از پیمانی به رسمی، نداشتن هیچ گونه محکومیتی است که در قانون رسیدگی به تخلفات اداری به آن اشاره شده است.
نکته دوم: بعد از آن که شرایط لازم توسط کارمند پیمانی احراز شد و شایستگی‌ها و صلاحیت‌های فرد نیز مورد سنجش قرار گرفت، دستگاه اجرایی مربوطه می‌تواند، با کسب اجازه از سازمان اداری و استخدامی کشور نسبت به تبدیل وضعیت کارمند خود اقدام کند.
اطلاعات بیشتر
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد استخدام رسمی و پیمانی می‌توانید به ویکی‌پدیا مراجعه نمایید.
همچنین شما می‌توانید جهت استخدام شدن در حرفه‌ای که مهارت لازم برای انجام آن کار را دارید، آگهی خود را در وبسایت واسط کالا یا اپلیکیشن واسط کالا ثبت نمایید.