فواید خنده

بررسی روان‌شناختی خنده با اسم «ژلاتولوژی» به مفهوم خنده‌شناسی معرفی می‌شود. خنده یک پاسخ فیزیولوژیک به شوخ‌طبعی است؛ و از دو مؤلفه ژست‌ها و تولید اصوات تشکیل یافته است. شوخ‌طبعی یکی از ارکان اصلی در ارتباط با دیگران به شمار می‌رود و با اینکه به‌عنوان شیوه‌ای برای سرگرمی تلقی می‌گردد، اثرات مثبتی بر حالات روانی افراد و بهبود فعالیت‌ها را به دنبال خواهد داشت. در این مقاله سعی داریم فواید خنده را از دیدگاه‌های متفاوت مورد بررسی قرار دهیم.

خنده واکنشی است غیرارادی که باعث انقباض هماهنگ ۱۵ ماهیچه صورت و سریع شدن تنفس و جریان خون و به دنبال آن افزایش ترشح آدرنالین در خون را در پی دارد که تأثیر نهایی آن ایجاد احساس لذت و شادابی در فرد است. خنده ارزان‌ترین داروی پیشگیری و مبارزه با بسیاری از بیماری‌هاست و باعث پائین آمدن ضربان قلب و کاسته شدن فشارخون می‌گردد و ازآنجا که شخص را وادار می‌کند نفس عمیق بکشد، موجب می‌شود میزان اکسیژن بافت‌ها افزایش یابد، لذا خنده باعث طولانی شدن عمر می‌گردد.

خندیدن از دیدگاه روانشناسان

زندگی روزانه و حوادث و اتفاقات آن، عکس‌العمل‌هایی را در انسان در پی دارد که گاهی شرایط زمان و مکان اجاره، بروز آن‌ها را نمی‌دهد و درنتیجه مقدار زیادی انرژی در بدن ذخیره می‌شود. این انرژی‌های عصبی به‌جای آنکه صرف ایجاد معادلاتی از افکار و هیجانات جدید شود به دلیل موانع موجود، تولید جریانی در اعصاب حرکتی در گروه‌های مختلف عضلات می‌کند و سبب ایجاد حرکات نیمه تشنجی می‌شود که روان شناسان آن را خنده نامیده‌اند. همچنین روان شناسان معتقدند که چون مقدار زیادی انرژی ذخیره‌شده و واپس زده روانی به علت شرایط مختلفی چون کنترل شدید محیط، حوادث اتفاقی و بازداری‌های ذهنی راهی به بیرون پیدا نمی‌کنند، از طریق خنده از ذهن و بدن تخلیه می‌شوند. به همین دلیل است که همیشه پس از خنده احساس آرامش به وجود می‌آید و با خود تمرکز را به همراه می‌آورد.

فواید خنده از دیدگاه روانشناسان

دانش روانشناسی، امروزه پی برده است که لبخند در زندگی ما از اهمیت بسزایی برخوردار است. لبخند و خنده هیچ عارضه جانبی مضری ندارد و حتی اگر نتواند به‌خودی‌خود بیماری و فشارهای روحی را علاج کند، حداقل می‌تواند لحظات نگرانی به وجود آمده از بیماری را برطرف سازد. روان شناسان به خنده به‌عنوان ضریب اطمینان ذهن و روان می‌نگرند که در مواقع انباشته شدن انرژی‌های هیجانی و مخرب نقش مهمی در بیرون راندن آن‌ها ایفا می‌کند.

به همین دلیل خنده ازنظر علم روان‌شناسی دارای جایگاه ویژه و پرارزشی است و می‌تواند به برقراری تعادل روانی در انسان کمک کند و زمینه سلامت روانی او را فراهم سازد. نقش ویژه‌ای که خنده و در تخلیه فشارهای روانی به عهده دارد و باعث شده که روان شناسان به متولیان امر توصیه کنند که محیط‌های کاری آموزشی و خانوادگی را به محیط‌های شاد و پر خنده تبدیل کنند.

تأثیر خنده بر ترشح هورمون‌ها

ترشح هورمون «ایمونوگلوبولین» در بدن با میزان خندیدن ارتباط مستقیم دارد. ایمونوگلوبولین به مبارزه دستگاه ایمنی بدن با باکتری‌ها و میکروب‌ها کمک کرده و شخص را برای مقابله با بیماری‌ها آماده می‌کند. علاوه بر آن هورمون «سایتا کیناز» که به آن هورمون شادی نیز گفته می‌شود، در اثر خندیدن، نوعی ماده شیمیایی خاص سیستم عصبی به نام «آندروفین» تولید می‌شود که در شخص اعتمادبه‌نفس و سرخوشی ایجاد می‌کند. از دیگر فواید خنده این است که پژوهش‌های دیگر بر روی خندیدن نشان می‌دهد که انسان‌ها به‌وسیله خنده، درد را بیشتر تحمل می‌کنند به این دلیل که خنده، ترشح آندروفین ها را زیادتر می‌کند و آندروفین‌ها کشنده‌های طبیعی درد در بدن هستند. درواقع «آندروفین» ماده‌های مشابه مورفین است که در بدن ساخته می‌شود، مقدار این ماده در خون، در اثر ورزش و فعالیت‌های نشاط‌آور، بالا می‌رود.

خنده باعث کاهش سطح هورمون‌هایی می‌شود که در هنگام تجربه استرس و خشم ترشح می‌گردند، موجب سرکوب سیستم ایمنی بدن، افزایش پلاکت‌های خون و افزایش فشارخون می‌گردند. همچنین تحقیقات علمی نشان می‌دهد درحالی‌که افسردگی به دستگاه ایمنی بدن در برابر بیماری آسیب می‌رساند. خنده با کاهش کورتیزول، افزایش فعالیت سلول‌های کاهنده در افزایش سیتوکنین، دستگاه ایمنی را تقویت می‌کند.

فواید خنده در کاهش بروز انواع بیماری‌ها

تحقیقات اخیر، به‌صراحت نشان می‌دهد که خندیدن، باعث کاهش بروز انواع بیماری‌ها ازجمله بیماری‌های قلبی می‌شود. از طرفی خنده با ایجاد تغییراتی درراه‌های تنفسی، باعث می‌شود هوای بیشتری در بینی ما جریان یافته و به سرد شدن مغز کمک کند و هر چه مغز خنک‌تر باشد ما شادتر خواهیم بود. بر روی سایت اینترنتی BBC مقاله‌ای وجود دارد به این مضمون که کسانی که دچار حمله قلبی شده‌اند در روز با حداقل ۳۰ دقیقه خندیدن می‌توانند احتمال حمله قلبی دوم را تا حد قابل‌توجهی کاهش دهند. همچنین کسانی که فشارخون دارند نیز باوجود روحیه شاد و خندیدن می‌توانند فشارخون خود را در حد مطلوب نگه‌دارند.

در حال حاضر این عقیده که قسمت اعظم بیماری‌ها براثر احساسات منفی اضطراب‌ها به وجود آمده و پیشرفت می‌کند، توسط اکثر روانشناسان و روان‌پزشکان موردقبول قرارگرفته است. استرس‌ها و اضطراب‌های روزانه در طول زمان چنان ناهماهنگی‌هایی در جسم ایجاد می‌کند که ممکن است به بحران روانی منتهی گردد. زمانی که هورمون‌های ناشی از فشار روانی به‌طور دائم به مقدار زیاد تولید گردد، سیستم دفاعی بدن قادر به انجام‌وظیفه کامل نخواهد بود و همین راه را برای انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها هموار کرده و اندام‌های داخلی بدن را تحت‌فشار شدیدی قرار خواهد داد. خندیدن می‌تواند سلاح مؤثری برای مقابله با این فشارهای روانی و استرس‌های روزمره باشد.

خنده نوعی طوفان مغزی

در رابطه با فواید خنده برخی از دانشمندان نیز خنده را به طوفان مغزی تشبیه کرده‌اند و معتقدند که خنده نقش شوک عصبی خفیف را بر روی مغز ایفا می‌کند. ازآنجاکه مغز حیاتی‌ترین ارگان بدن است و بر فعالیت‌های جسمانی و روانی کنترل دارد، هرگونه تغییر مثبتی در عملکرد آن می‌تواند بر عملکرد کل بدن تأثیر داشته باشد. زمانی که ما می‌خندیم، مقدار بسیار زیادی از اکسیژن را به‌طرف سلول‌های بدن به‌ویژه سلول‌های مغزی می‌فرستیم. مغز در حدود یک‌پنجم از کل اکسیژن موردنیاز بدن را به‌تنهایی مصرف می‌کند بنابراین زمانی هم که مغز با خونی که از مقدار اکسیژن بیشتری برخوردار است تغذیه می‌شود عملکرد بهتری در مقایسه با زمانی که کمتر اکسیژن می‌گیرد، پیدا می‌کند و درنهایت همه عملکردهای ذهنی و بدنی ما بهبود می‌یابند.

خنده از مهم‌ترین ورزش‌ها

از دیگر فواید خنده می‌توان به این مورد اشاره کرد که خنده نوعی ورزش برای عضلات صورت است. ماهیچه‌های دهان، بینی، گونه‌ها و اطراف چشم موقع خنده حرکت می‌کنند. حتی دیافراگم، ماهیچه‌های شکم و شش‌ها هم به‌هنگام خندیدن فعال می‌شوند. با خندیدن باحالت هیجانی و قهقهه، شش‌ها از هوای بیشتری پر می‌شوند و اکسیژن‌گیری بهتر می‌شود، همچنین در این حالت ضربان قلب هم افزایش پیدا می‌کند و خون‌رسانی به بدن بهتر می‌شود. دانشمندان انگلیسی بعد از سال‌ها تحقیقات به این نتیجه رسیدند که یک دقیقه از ته دل خندیدن معادل ۴۵ دقیقه ورزش، انسان را سرحال می‌آورد.

خنده‌درمانی در برخی کشورها

در کشور هندوستان مردم برای اینکه از دل‌مشغولی‌های روزانه خود دست برداشته و برای لحظه‌ای هم که شده با خنده مشکلات خود را فراموش کنند، دست به ابتکار جالبی زده‌اند و دوره‌هایی تحت عنوان خنده‌درمانی تشکیل داده‌اند که این دوره‌ها با استقبال بسیاری روبه‌رو شده است. بهره‌گیری از خنده برای درمان ناهنجاری‌های فکری و عارضه‌های جسمی، نخستین بار نیست که به مرحله اجرا درمی‌آید. پیش‌ازاین در کشور ژاپن به معجزه خنده پی برده و از آن برای آرامش روح و روان استفاده کرده‌اند.

طی یک برنامه از پیش تعیین‌شده در کلاس‌های خنده‌درمانی برای علاقه‌مندان به آرامش درونی، فواید خنده به‌طور مبسوط، شرح داده می‌شود. باشگاه‌های خنده در کشورهای غربی مانند آمریکا و انگلیس که هفته‌ای یک‌بار دایر می‌شوند مفید هستند اما کافی نیستند و نیاز افراد را برطرف نمی‌سازند چراکه انسان‌ها برای تأمین نیازهای روحی خود به اینکه هرروز بخندند نیاز دارند. یکی از محاسن ایجاد اتاق خنده این است که دیگر نیازی به‌وقت قبلی نیست و هر کس می‌تواند در هرزمانی که دلش خواست به آنجا برود و تا دلش می‌خواهد بخندد.

فواید خنده در ایجاد یک فضای مثبت در خانواده

خنده یک فضای مثبت احساسی را به وجود می‌آورد و طرفین نیاز برقراری ارتباط نزدیک‌تری را نسبت به هم پیداکرده و از وجود یکدیگر بیشترین لذت را می‌برند. یکی از نتایجی که دکتر پروین به آن دست پیداکرده حاکی از آن است که حتی گوینده‌ها خیلی بیشتر از شنونده‌ها از تأثیرات مثبت خندیدن بهره‌مند می‌شوند. خنده و شوخی اضطراب و عصبانیت را از بین می‌برد و راه رسیدن به صمیمت را هموار می‌سازد. نگرش ما نسبت به زندگی و توانایی‌هایمان درراه مقابله با مشکلات به نوع روابطمان و به‌ویژه رابطه‌های صمیمی‌تر بستگی دارد. زمانی که ترشرویی در رابطه‌ای وجود داشته باشد، هر فردی در زندگی خود احساس خلأ پیدا می‌کند و دلیل آن نیز این امر بوده که کیفیت زندگی ارتباط شدیدی بر روی تعادل روحی و روانی افراد می‌گذارد. اگر می‌خواهید از زندگی خود راضی باشید، بنابراین باید رابطه‌ها را شاداب و بانشاط نگه‌دارید.

پیوند اعضای خانواده به یکدیگر با خنده

خنده‌ای که در خانه رشد کند یکی از نیازهای ضروری زوج‌های ناراحت و غمگین است. خندیدن یکی از نیازهای اولیه و از انواع ضروری آن بوده که تنها مختص انسان‌ها بوده و نشان‌دهنده زندگی اجتماعی است. خندیدن باعث پیوند دادن انسان‌ها به یکدیگر می‌شود. ذهن گوینده و شنونده را باهم هماهنگ کرده و نشان می‌دهد که ازنظر احساسی باهم موافق هستند. پژوهش‌های گوناگون درزمینه‌ی اثرات خندیدن بر جسم و روح بیانگر این واقعیت است که خندیدن سبب از بین رفتن بسیاری از فشارهای روحی و روانی شده و راندمان کاری را در افراد بالا می‌برد.

فواید خنده در به وجودآمدن آرامش

بسیاری از ما اکثر وقت خود را در محل کار سپری می‌کنیم، جایی که بیشترین فشار را ازلحاظ کاری متحمل می‌شویم، بیماری‌های زیادی مانند فشارخون، نارسایی‌های قلبی، بی‌خوابی و افسردگی حاصل فشارهای بیش‌ازاندازه ای هستند که هرکدام از ما روزانه با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، ازاین‌رو، تمرین خنده به فواصل زمانی در روز باعث می‌شود اکسیژن بیشتری به مغز برسد و با آزاد شدن هورمون‌های انرژی‌زا در بدن، فرد احساس آرامش بیشتری کند؛ بنابراین پیرو توصیه کارشناسان، ما باید هوشمندانه گوشه‌ای از زندگی خود را به شوخی و مزاح اختصاص دهیم و اطراف خود را پرکنیم، قصه‌های خنده‌دار بخوانیم و فیلم‌های کمدی تماشا کنیم و از ته دل خندیدن آرامش را به محیط کار وزندگی خود آورده و زمینه‌ای مناسب برای رشد خلاقیت‌ها و دوستی‌های پایدار را فراهم کنیم.

اطلاعات بیشتر در مورد فواید خنده

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد فواید خنده می‌توانید به ویکی‌پدیا مراجعه نمایید.

با مطالعه‌ی مطلب را‌ه‌های تقویت مغز می‌توانید اطلاعاتی را در این‌باره کسب نمایید.

منبع: ماهنامه نوآور.