چگونه طبع خود را گرم کنیم ؟
چگونه طبع یا مزاج خود را تغییر دهیم؟ چرا اکثریت به دنبال تغییر مزاج خود از طبع سرد به طبع گرم هستند؟ چگونه طبع خود را گرم کنیم و اینکه آیا مهم است که اینکار را انجام دهیم؟ ما در این مقاله به سؤال‌های ذکر شده پاسخ خواهیم داد؛ و اگر مزاج شما به سمت سردی سوق پیداکرده است توصیه می‌کنیم که با ما همراه باشید. ابتدا با یک مثال به اهمیت و ضرورت مزاج‌شناسی می‌پردازیم.
ضرورت شناخت طبع گرم و سرد
قبل از اینکه به دنبال پاسخ‌هایی برای سوال چگونه طبع خود را گرم کنیم برویم، در زیر با مثالی خلاصه‌ای از انواع مزاج‌ها را با هم مرور می‌کنیم:
خانواده اول (غلبه‌ی طبع سرد)
این خانواده بدون اطلاع از مزاج سرد فرزندشان و به خاطر ندانستن مزاج غذاها، دائماً با غذاهای سرد تغذیه کرده‌اند. یک خانواده ایرانی را در نظر بگیرید. صبح که فرزند از خواب بیدار می‌شود یک چای برای او می‌ریزند درحالی‌که طبع چای سرد و خشک است. سپس پنیر را آماده کرده و به‌عنوان صبحانه به فرزند می‌دهند. برای تغذیه‌ی مدرسه هم از همان پنیر، ساندویچ کرده همراه چند عدد خیار سرد و خشک از همان ابتدای صبح تا ظهر به‌عنوان تغذیه به فرزند خود می‌دهند.
ظهر که از مدرسه می‌آید، مادر غذای موردعلاقه‌ی فرزندش را با تمام عشق و علاقه فراهم می‌کند. برنج و مرغ‌ترش، درحالی‌که مزاج مرغ سرد است و برنج هم سرد و خشک است. عصر هم پدر خانواده با خرید بستنی و فالوده به خانه برمی‌گردد؛ که این‌ها همه سرد هستند. مادر شب برای شام؛ خوراک سیب‌زمینی و گوجه درست کرده است. در طول هفته ۹۰ درصد از غذاهایی که از صبح تا شب به این فرزند داده می‌شود؛ غذاهایی با مزاج سرد و غالباً سرد و خشک هست.
نتیجه
گرچه والدین، از سر محبت این رژیم غذایی را فراهم می‌کنند اما نتیجه این نحوه غذا خوردن این است که فرزند ازنظر رفتاری بسیار بی‌حال، کندذهن و خمود است و از جهت جسمی نیز همیشه مریض است، بدنش در مقابل سرما و ویروس‌ها ضعیف شده و به‌راحتی سرما می‌خورد و به‌آسانی هم خوب نمی‌شود. یبوست، وسواس و مانند آن از دیگر مشکلاتی است که گریبان گیر این کودک می‌شود. والدینی که این خانواده را اداره می‌کنند نه از مزاج فرزندشان آگاهی داشته (که طبع او سرد و خشک یعنی سودا بوده) و نه از طبع غذاهایی که به فرزند می‌داده‌اند.
خانواده دوم (دارای طبع گرم)
خانواده دیگر، مزاج غذاها را می‌دانند و بعد از شنیدن ضررهای سردی‌ها، به‌صورت مداوم، فرزند را با غذاهای گرم تغذیه می‌کنند و به دنبال این سوال هستند که چگونه طبع خود و فرزندمان را گرم کنیم غافل از اینکه طبع فرزندشان بسیار گرم بوده است. این خانواده به طب سنتی علاقه‌مند بوده و سخنرانی‌های مختلفی را در این زمینه گوش می‌دادند. در جلسات طب سنتی اسلامی شنیده بودند غذاهای سرد فراوان به فرزندان خود ندهید چون بیشتر بیماری‌ها از سردی می‌باشد. ازاین‌رو یک رژیم غذایی با طبع گرم را برای کودکشان آغاز می‌کنند.
صبح‌ها، چای پونه دم‌کرده و صبحانه‌ی آن‌ها ارده‌شیره یا کره عسل می‌باشد. ظهر، خورشت فسنجان یا کباب با گوشت گوسفند. شب هم این رژیم غذایی گرم را با تخم‌مرغ محلی و روغن‌زیتون تکمیل می‌نمایند.
در اثر استفاده‌ی بلندمدت از غذاهای بسیار گرم، بعد از مدتی این فرزند دچار پرخاشگری شده و انواع بیماری‌های پوستی، خارش، اگزما و جوش در بدنش ظاهر می‌شود. کبد فرزند بسیار گرم شده و همیشه احساس گرما و گرگرفتگی دارد؛ و حال برای درمان فرزندشان به دکتر و داروهای شیمیایی متوسل می‌شوند.
علت این است که این خانواده از طبع گرم فرزند خود ناآگاه بودند و به خاطر دانش ناقص، این‌چنین تصور کرده که همه غذاهای سرد، بد و همه غذاهای گرم، خوب می‌باشد. لذا در خوراندن غذای گرم به فرزند با طبع گرم خود افراط کرده بودند.
خانواده سوم (غافل از عوامل غیرخوراکی مؤثر بر گرمی طبع)
خانواده‌ی دیگری در ایران، مطلع از طبع غذاها و آگاه از مزاج فرزند ولی نسبت به تأثیرگذاری طبع غیر خوردنی‌ها ناآگاه می‌باشند. این خانواده اقدام به یادگیری این دانش سودمند کرده‌اند و به اهمیت یادگیری طبع انسان و غذاها پی برده‌اند. بعد از علم به مزاج غذاها و اطلاع از سردی طبع فرزند خود، اقدام به تغذیه‌ی ۷۰ درصد خوراکی‌های گرم و ۳۰ درصد خوراکی‌های سرد کردند. اما این خانواده نیز بعد از طی دوره زمانی، نتیجه‌ای نگرفتند! چرا؟
آن‌ها فقط به طبع خوراکی‌ها و انسان‌ها پی برده بودند اما هنوز نمی‌دانستند که رفتارها، صداها، بوها، رنگ‌ها، فلزات، خانه‌ها، لباس‌ها، چهره‌ها و ساعات شبانه‌روز (همه‌ی این‌ها) مزاج دارند. فرزند این خانواده هرروز که از مدرسه برمی‌گشت در معرض سروصدای زیاد اتومبیل و رفت‌وآمد وسایل نقلیه بود. درنتیجه تحت تأثیر طبع سرد و خشک صدای اتومبیل قرار داشته است. در مدرسه‌ای که درس می‌خواند برخوردهای هم‌کلاسی‌ها و مدیر و معلم مناسب نبوده است. این فرزند در مدرسه دعوا می‌گیرد و تحت تأثیر برخورد توبیخ آمیز معلم و مدیر قرار می‌گیرد. لذا روزانه چندین رفتار سرد در مدرسه با او می‌شود. هنگام ورود به منزل، مادر و پدر عموماً جنگ‌ودعوا دارند. دائم فرزند را سرزنش و امرونهی می‌کنند. لذا در منزل تحت تأثیر رفتارهای والدین، سردی مضاعفی به بدنش وارد می‌شود. در منزل هم طبق معماری‌های خانه‌های آپارتمانی امروزی، دیوارها گچی می‌باشد که بسیار سرد خشک است.
برخی عوامل غیرخوراکی مؤثر دیگر بر گرمی طبع
مواد شیمایی‌ای مثل تینر و وایتکس که به‌صورت شایع در بعضی شستشوها استفاده می‌شود نیز طبعشان سرد است و سردی مضاعفی را به‌کل اعضاء خانواده تزریق می‌کند. ظروفی که در منزل قرار دارد و استفاده می‌کنند، روی و آلومینیوم هست که همگی سرد هستند. درمجموع مادر این شخص تصور کرده است که با آگاهی به غذاهای گرم، حدود ۷۰ درصد، از غذای او را گرم کرده است ولی غافل از اینکه غذاهای او اعم از خوردنی، شنیداری، پنداری دیداری و بویایی می‌باشد. ۷۰ درصد از ورودی‌های غذای این فرزند سرد بوده و فقط غذای خوردنی او گرم می‌باشد.
خانواده چهارم (طبع معتدل)
خانواده‌ای که اطلاعات کافی در مورد مزاج انواع غذاها و ورودی‌های بدن انسان اعم از خوراکی و غیرخوراکی دارند، در خوراکی‌ها سردی‌ها را با مصلح گرم و بالعکس و هرکدام را متناسب با مزاج شخص می‌خورند. طبع فرزند را می‌دانند، طبع رفتارها، گفتارها، رنگ‌ها و مانند آن را هم می‌دانند. چنین خانواده‌ای دچار مشکلات کمتری از جهت جسمی و حتی روحی و روانی هستند؛ بنابراین شناخت طبع بسیار مهم بوده و لازمه‌ی هر انسانی این است که طبع خود را بشناسد. طبع‌ها به چهار دسته‌ی اصلی دموی (گرم وتر)، صفراوی (گرم و خشک)، سوداوی (سرد و خشک) و بلغم (سرد وتر) تقسیم‌بندی می‌شوند؛ و با استفاده از تست های طبع شناسی می‌توانید طبع خود را بشناسید.
حقیقت غذا چیست؟
قبل از اینکه به جستجوی پاسخ‌هایی برای سوال چگونه طبع خود را گرم کنیم برویم، با حقیقت غذا آشنا می‌شویم. مجموعه‌ی بهره‌مندی انسان از جهان طبیعت را غذا می‌نامیم. اعم ازآنچه می‌پوشیم، می‌بلعیم، می‌بوییم، فکر، حس و لمس می‌کنیم و آنچه از طریق قلب و دل ادراک می‌کنیم. چون همه‌ی این‌ها در شکل‌گیری طبع دخالت دارند. این انرژی، توان و حرکت از کجا آمده است؟! این‌طور نیست که این سه مؤلفه همیشه و فقط از طریق خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها باشد بلکه آنچه می‌شنویم یا می‌بینیم نیز غذا هستند.
غذاهای تأثیرگذار بر طبع‌ها، هفت مورد هستند:
- غذای خوراکی
- غذای فکری (پنداری)
- غذای اخلاقی و رفتاری.
- غذای شنیداری
- غذای دیداری
- غذای بویایی
- غذای جذبی
وقتی‌که بیماری سراغ شما آمد، سراغ رد پای این هفت غذا را بگیرد و ببیند که ایراد دارد یا نه؟! همه‌ی غذاها را باید چک کرد.
با اعتدال در غذا چگونه طبع خود را گرم کنیم
در اینجا منظور از غذا، همان غذای خوراکی است؛ و هر کس با شناخت مزاج خودش و هم اطلاع از طبع غذاها باید تغذیه‌ی مناسب را انتخاب کند. در ارتباط با چهار طبع اصلی لازم است بدانیم غذاهای شیرین و چرب صفرا (طبع گرم و خشک) را زیاد می‌کند و غذاهای مانده، شور و نمک‌سود، سودا (سرد و خشک) را زیاد می‌کند.
غذاهای سردی بخش، مثل لبنیات، ترشی و سرکه، بلغم را زیاد می‌کند؛ و نیز پرخوری حالت دموی (طبع گرم و تر) را زیاد می‌کند. امروزه دانشمندان یکی از علت‌های بروز بیماری‌های نقص ایمنی مانند آلزایمر، MS و پارکینسون را غلبه‌ی طبع سرد بر بدن انسان می‌دانند.
مهم‌ترین نکته این است که هر غذایی را همراه با مُصلِح آن مصرف کنید. به‌عنوان‌مثال شیر دارای طبع سرد است و باعث غلبه‌ی سردی بر بدن می‌شود و برای جلوگیری از این قضیه شما باید شیر را به همراه زنجبیل یا دارچین و یا نبات میل کنید. البته در آداب سنتی ما ایرانیان نیز این نکات رعایت شده است به‌طوری‌که به‌عنوان‌مثال دوغ با کاکوتی، عدسی با گلپر، نان گندم با رازیانه و سیاه‌دانه، تخم‌مرغ با دارچین، آبگوشت با آویشن، چای با لیمو، ماهی با گردو و فلفل سیاه، باقلا با گلپر، برنج با زیره، پنیر با گردو، شیر با گلاب یا دارچین، خیار با نعناع و گل سرخ، ماست با زنیان، گوشت با سماق و مانند آن مصرف می‌شده است.
غذاهایی با طبع سرد و طبع گرم
از غذاهایی با طبع سرد می‌توان به گوشت گاو، نان جو، ماهی، مرغ ماشینی، کره، گل‌کلم، کرفس، گیلاس، مرکبات، زرشک، کشک، ماش، باقلا، قارچ، ریواس، زردآلو، آلو، سیب، گلابی، انار، بادمجان، نخودفرنگی، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی، شلغم و مانند آن اشاره کرد.
برخی از غذاهایی با طبع گرم مانند مرغ خانگی، گوشت گوسفند، گوشت شتر، نان گندم، انگور، عسل، تخم‌مرغ، نخود، گردو، طالبی، هویج، انجیر، توت، گوشت شترمرغ، گوشت بوقلمون، گوشت بز، شیر بز و مانند آن هستند.
چگونه با افکار طبع خود را گرم کنیم
اولین غذای غیرخوراکی از غذاهای هفت‌گانه، غذای فکری یا اعتقادی هست. یک فکر منفی می‌تواند اشتهای ما را کور کند. تکرار فکر منفی می‌تواند آسیب‌های زیادی بر ما وارد کند. پس اگر فکر را در نظر نگیریم در بحث تشخیص بیماری‌ها و درمان دچار مشکل می‌شویم. آنچه فکر و خیال می‌کنیم اعم از مثبت و منفی، نقش غذایی دارد. فکر ما در کیفیت، جذب، بلع و هضم غذا دخالت دارد. فکرهای منفی سبب سردی مزاج می‌شوند. پس برای داشتن طبع گرم باید از افکار منفی دوری‌کنید.
ارتباط تنگاتنگ روح و جسم
در تقسیم‌بندی انواع غذاها باید تقسیمات را به نحوی بیان کنیم که شامل همه‌ی ورودی‌های مادی، معنوی، فکری، اخلاقی و رفتاری شود. در قسمت خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها بحثی نیست ولی در بخش غیر خوردنی‌ها؛ باید تمام انرژی‌های مثبت یا منفی که از طریق حواس پنج‌گانه و از طریق افکار، اخلاق و رفتار جذب بدن ما می‌شود و مزاج را می‌سازد بررسی کنیم. بدگویی و ناسزا گفتن، ناسزاشنیدن، دروغ و مانند آن سبب دور شدن طبع شما از گرمی می‌شود.
چگونه با صداها طبع خود را گرم کنیم
جالب است بدانید، صداها حاوی پیام‌هایی هستند و پیام‌ها حامل انرژی و توان‌هایی هستند که به‌صورت پرتوهای مداوم و همیشه زنده و فعال، درحرکت هستند؟ کارایی و انرژی‌زایی صداها از تمامی عناصر طبیعت بیشتر است، اثرات مثبت اصوات بسیار اعجاب‌انگیز و روح‌بخش و اثرات تخریب‌کننده‌ی آن‌ها نیز بسیار عمیق، سریع و ماندگار است.
از صداهایی با طبع گرم می‌توان به تمامی صداهای آرام و مداوم طبیعت، اشاره کرد. صدای زمزمه برگ درختان بید هنگام وزش باد، صدای جریان آب جوی، کر کر کبک‌ها در دامنه کوه، صدای آوای خروس هنگام سحر، صدای صبحگاه پرندگان، جنجال گنجشکان بر سر درخت، جیرجیر شبانگاهی جیرجیرک‌ها، غور غور قورباغه‌ها، همگی صدایی گرم و امیدبخش هستند.
صداهای مهیب و ترسناک طبیعت، صدای مهیب رعدوبرق، همگی دارای طبع سرد می‌باشند ازاین‌رو پس از شنیدن چنین صداهایی باید غذاهای با طبع گرم تناول کرد و نوشیدنی‌های گرم نوشید. همچنین بعد از وقوع بعضی از این حوادث رعب‌انگیز طبیعت، نماز آیات واجب است؛ و یکی از اثرات نماز این است که تن و روان انسان را گرم کرده و به انسان آرامش می‌دهد.
طبع صداهای صنعتی و نواهای موسیقی
تمامی صداهای صنعتی سرد و سودازا هستند و موجب خستگی جسم می‌شوند و غلظت خون می‌آورند و در یک کلمه، انرژی بدن انسان را می‌گیرند.
هر نوایی که موجب ایجاد واکنش سریع گردد و انسان را از حالت آرام بانشاط خارج سازد و باعث بروز واکنش‌های سریع گردد، نوای خشک تعریف می‌شود. اگر این واکنش از سر عشق و نشاط و امید و انرژی بود دارای مزاج گرم و خشک است؛ و اگر از سر غم، نومیدی، یأس باشد؛ سرد و خشک تعریف می‌شود. بر اساس این معیار، بیشتر نواهای موسیقی شرقی، دارای طبع گرم هستند.
چگونه با چشم‌هایمان طبع خود را گرم کنیم
انسان‌ها در طول شبانه‌روز غیر از ساعاتی که در خواب به‌سر می‌برند از نیروی بینایی خود برای دیدن امور مختلف نیز بهره می‌برند. هر چیزی که انسان می‌بیند دارای ویژگی‌هایی بوده و طبیعتاً تأثیری در انسان می‌گذارد.
تماشای هر صحنه‌ای، هر رنگی و دیدن هر چهره‌ای، انعکاسی در ذهن پدید می‌آورد که هم می‌تواند حالت سرور و نشاط را ایجاد کند و یا موجب غم و تأسف و نگرانی و بی‌حالی و بی انگیزشی شود. به‌عنوان‌مثال نگاه به چهره‌ی پدر و مادر سبب می‌شود که مزاج شما گرم شود؛ و همچنین نگاه به طبیعت طبع شما گرم می‌کند.
چگونه توسط رنگ‌ها طبع خود را گرم کنیم
رنگ‌ها طبع و چهره‌ها انرژی دارند. اولین چیزی که در غذای دیداری وجود دارد، رنگ‌ها هستند. به‌عنوان‌مثال رنگ آبی طبع معتدل و خنک دارد. رنگ سفید سرد است و موجب انعکاس سردی در روح و روان و بدن می‌شود. رنگ سیاه نیز طبع سرد دارد. رنگ قرمز، طبع گرم و مرطوب دارد. افراد باید به‌تناسب شرایط موجود، خود را در معرض تماشای رنگ‌های متفاوت قرار دهند و از تماشای دائمی به رنگ‌هایی خاص پرهیز نمایند.
خیلی وقت‌ها بیمار افسردگی شدید دارد، اگر فقط خوراک گرم به او بدهید زمان زیادی باید سپری شود تا نتیجه حاصل شود. لذا رنگ فضای زندگی‌اش، پرده‌ی خانه‌اش را عوض می‌کنید تا تأثیرگذاری غذا بیشتر شود. رنگ‌ها بر جسم و روح، میزان جذب غذا، ضربان نبض، غم، نشاط، افکار و احساسات تأثیرگذار هستند. برای اینکه مزاج خود را گرم کنیم کافی است روزی نیم ساعت به آسمان نگاه کنیم و همچنین روزانه یک ساعت در پارک قدم بزنیم و به گیاهان نگاه کنیم. رنگ درمانی یکی از راه‌کارهای ساده برای درمان افسردگی می‌باشد. رنگ‌ها در بلندمدت اثر سردی یا گرمی می‌گذارند، رنگ‌هایی مثل قرمز، نارنجی، زرد، سبز نیز گرم‌کننده طبع هستند.
چگونه توسط عطرها طبع خود را گرم کنیم
برای گرم کردن مغز از طریق خوراکی زحمت زیاد و فرآیند زمان‌بری لازم است؛ اما گاهی همین‌الان به گرم کردن مزاج خود نیاز داریم و می‌خواهیم تمرکز داشته باشیم. تمرکز، حرارت لطیف می‌خواهد، این گرمی فوری از طریق عطر یا دود مؤثر است. همین‌که استشمام کردیم، بلافاصله مغز گرم می‌شود، سردی روان و غم مرتفع می‌شود. این فلسفه‌ی غذای بویایی است.
به‌عنوان‌مثال عطر گل‌های محمدی، مریم، یاس، شب‌بوی زرد، نرگس، کاه، عود هندی، سنا و هل دارای طبع گرم و لطیف هستند. مشک، عنبر، زعفران و بوهای تند، گرم و خشک هستند. همچنین بوی سرکه، آب‌لیمو، ترشی، اسیدهای سرد و همچنین تینر، وایتکس، بنزین، نفت، ضدعفونی‌کننده، بوی تعفن دارای طبع خیلی سرد می‌باشند.
چگونه از طریق پوست طبع خود را گرم کنیم
غذای جذبی، غذایی که از طریق پوست جذب می‌شود. مثلاً زالو درمانی، بادکش، حجامت، طب سوزنی، ماساژ و چرب کردن با روغن‌ها جزو غذاهای جذبی برای بدن هستند. چرب کردن پوست با روغن سیاه‌دانه که گرم و خشک است در علاج دردهای بلغمی و سوداوی بسیار دوای خوبی است. گاهی فصل زمستان در اثر غلبه‌ی مزاج سرد مفصل‌ها به‌خصوص زانو دچار ورم و درد شدید می‌شوند که چرب کردن با روغن‌های گرم، نظیر سیاه‌دانه این مشکل را برطرف می‌کند. همچنین روغن‌های کنجد، زیتون و بادام تلخ نیز به‌شدت گرمازا است.
چگونه فصل‌ها در گرمی طبع تأثیر دارند؟
اگر به دنبال پاسخ این سوال که چگونه طبع خود را گرم کنیم هستید، باید به شما بگویم که حتی فصل‌ها هم دارای مزاج هستند. به‌عنوان‌مثال فصل زمستان طبع سرد و مرطوب و فصل تابستان طبع گرم و خشک دارد. در فصل تابستان مصرف غذاهای پخته‌شده، گوشت کباب شده، گوشت شتر که دارای مزاج گرم می‌باشد برای تعادل طبع افراد بلغمی بسیار مفید می‌باشد.
غالباً افرادی که دارای طبع سرد هستند بیشتر بیماری‌های آنان در فصل سرد ظهور و بروز پیدا می‌کند و افراد با طبع گرم در فصل بهار و تابستان. برای اعتدال مزاج در این فصل خوردن نوشیدنی‌های خنک یا ترش‌مزه و میوه‌های تازه مثل هندوانه و خیار و کاسنی توصیه می‌شود. طبع فصل پاییز سرد و خشک است. خوردن میوه‌های پاییزی و مرکبات در فصل پاییز بسیار مفید است زیرا باعث رقیق شدن خون و تولید خون تازه و سالم در بدن می‌شود.
دیگر گرمازاها
از دیگر پاسخ‌های سوال چگونه طبع خود را گرم کنیم استفاده از سایر گرمازاهاست که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره شده است:
- طلای با ارزش
- پوشیدن لباس‌های از جنس ابریشم و پشم
- حمام آب داغ
- خورشید
- آتش و کرسی
- ورزش و تحرک
- طبیعت‌گردی
جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد مزاج‌شناسی می‌توانید به ویکی‌پدیا مراجعه نمایید.
منابع:
- درسنامه ی مزاج شناسی در ۱۴ جلسه با رویکرد حکیم خیراندیش نویسنده: محمد علی عابدی.
- مزاج شناسی اثر دکتر مسعود بلاغت.
- انواع مزاج (خلاصه ای از مزاج شناسی از دیدگاه طب سنتی اسلامی) تالیف حسین خیراندیش.